W dzisiejszym świecie usługi transportu stanowią jedną z kluczowych gałęzi gospodarki, mając znaczący wpływ na jej rozwój. Transport obejmuje zarówno przemieszczanie ludzi, jak i przewożenie towarów. Podobnie jak wiele innych dziedzin, również te usługi są poddane regulacjom prawnym, które warto zrozumieć, prowadząc działalność w tej branży.

Warto znać przepisy ustawy oraz rozporządzenie parlamentu europejskiego i rady. Z tego artykułu dowiesz się w jakich przepisach należy szukać zasad dotyczących podróży służbowej. Poza tym dowiesz się gdzie można znaleźć zasady stosowania tygodniowego okresu odpoczynku czy co to są przewozy regularne.

Jakie przepisy prawne regulują czas pracy kierowców?

Kwestie związane z zatrudnieniem zawodowego kierowcy są uregulowane przepisami prawnymi na poziomie zarówno europejskim, jak i krajowym w Polsce. Do kluczowych i istotnych dokumentów normujących obowiązki kierowcy, w tym jego czas pracy, należą:

-Rozporządzenie (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego oraz zmieniającym rozporządzenia Rady nr 3821/85 i (WE) 2135/98, jak również uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 3820/85 (Dz. Urz. UE L 102 z 11.04.2006);

–Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz. U. z 2022 r. poz. 1473, z 2023 r. poz. 1523 z późniejszymi zmianami);

-Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 2023 r. poz. 1465. z późniejszymi zmianami);

-Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U. z 2022 r. poz. 2201, z 2023 r. poz. 760, 919, 1123, 1193, 1195, 1523, 1720. z późniejszymi zmianami);

-Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2023 r. poz. 1047, 919, 1053, 1088, 1123, 1193, 1234, 1394, 1720, 1723., z późniejszymi zmianami);

-Ustawa z dnia 15 listopada 1984 r.– prawo przewozowe (Opracowano na podstawie t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 8, z 2023 r. poz. 1720. z późniejszymi zmianami);

-Ustawa z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1920. z późniejszymi zmianami).

Jakie definicje stosowane są w przepisach?

Rozporządzenie parlamentu europejskiego i rady

Ze względu na częste wykonywanie obowiązków przez zawodowych kierowców na międzynarodowych trasach, skupimy się przede wszystkim na przestrzeganiu przepisów zawartych w rozporządzeniu Unii Europejskiej, jako akcie prawnym mającym wyższy status niż regulacje krajowe. Są to między innymi definicje o czasie pracy kierowców.

Podstawowe pojęcia

Przewóz drogowy – oznacza podróż odbywaną po drogach publicznych przez pojazd, z ładunkiem lub bez, używanym do przewozu osób lub rzeczy.

Pojazd – oznacza pojazd silnikowy, ciągnik, przyczepę lub naczepę albo zespół tych pojazdów, zdefiniowanych w następujący sposób:

–Pojazd silnikowy – pojazd z własnym napędem, poruszający się po drogach, inny niż pojazdy stale poruszające się po szynach i zwykle używany do przewozu osób lub rzeczy,

–Ciągnik – pojazd z własnym napędem, poruszający się po drogach, inny niż pojazd stale poruszający się po szynach i skonstruowany specjalnie do ciągnięcia, pchania lub poruszania przyczep, naczep, urządzeń lub maszyn,

–Przyczepa – pojazd skonstruowany do sprzęgania go z pojazdem silnikowym lub ciągnikiem;

–Naczepa – przyczepa bez przedniej osi sprzęgana w taki sposób, że znaczna cześć jej ciężaru i ciężaru jej ładunku spoczywa na ciągniku lub pojeździe silnikowym.

Kierowca  – oznacza osobę, która prowadzi pojazd nawet przez krótki okres lub jest w gotowości do podjęcia tej funkcji.

Przerwa – oznacza okres, w którym kierowca nie może prowadzić pojazdu ani wykonywać żadnej innej pracy, wykorzystywany wyłącznie do wypoczynku.

Inna praca –  oznacza czynności zdefiniowane jako czas pracy w art.3 lit. a) dyrektywy 2002/15/WE, z wyjątkiem „prowadzenia pojazdu”, włącznie z wszelką pracą dla tego samego lub innego pracodawcy, w sektorze transportowym lub poza nim .

Odpoczynek – oznacza nieprzerwany okres, w którym kierowca może swobodnie dysponować swoim czasem.

Odpoczynki

Dzienny okres odpoczynku – oznacza dzienny okres, w którym kierowca może swobodnie dysponować swoim czasem i obejmuje „regularny dzienny okres odpoczynku” lub „skrócony dzienny okres odpoczynku”:

–Regularny dzienny okres odpoczynku – oznacza nieprzerwany odpoczynek trwający co najmniej 11 godzin. Alternatywnie, regularny dzienny okres odpoczynku można wykorzystać w dwóch częściach, z których pierwsza musi nieprzerwanie trwać co najmniej 3 godziny a druga co najmniej 9 godzin,

–Skrócony okres odpoczynku – oznacza nieprzerwany odpoczynek trwający co najmniej 9 godzin, ale krócej niż 11 godzin.

–Tygodniowy okres odpoczynku – oznacza tygodniowy okres, w którym kierowca może swobodnie dysponować swoim czasem i obejmuje „regularny tygodniowy okres odpoczynku” lub „skrócony tygodniowy okres odpoczynku”:

-Regularny tygodniowy okres odpoczynku –  oznacza odpoczynek trwający co najmniej 45 godzin,

-Skrócony tygodniowy okres odpoczynku – oznacza odpoczynek trwający krócej niż 45 godziny, który można, na warunkach ustalonych w art. 8 ust. 6, skrócić do nie mniej niż 24 kolejnych godzin.

Pozostałe zagadnienia

Tydzień – oznacza okres od godz. 00.00 w poniedziałek do godz. 24.00 w niedzielę.

Czas prowadzenia pojazdu – oznacza czas trwania czynności prowadzenia pojazdu zarejestrowany automatycznie lub ręcznie,

Dzienny czas prowadzenia pojazdu – oznacza czas prowadzenia pojazdu od zakończenia jednego dziennego okresu odpoczynku do rozpoczęcia następnego dziennego okresu odpoczynku. Lub pomiędzy dziennym okresem odpoczynku a tygodniowym okresem odpoczynku.

Tygodniowy czas prowadzenia pojazdu – oznacza łączny czas prowadzenia pojazdu w ciągu tygodnia.

Dopuszczalna masa całkowita – oznacza maksymalną dopuszczalną roboczą masę pojazdu z pełnym ładunkiem.

Regularne przewozy osób – oznacza krajowe lub międzynarodowe usługi zdefiniowane w art. 2 rozporządzenia Rady (EWG) nr 684/92 z dnia 16 marca 1992 r. w sprawie wspólnych zasad międzynarodowego przewozu osób autokarem i autobusem.

Załoga kilkuosobowa – oznacza sytuację, w której w trakcie każdego okresu prowadzenia pojazdu pomiędzy dwoma kolejnymi dziennymi okresami odpoczynku, lub pomiędzy dziennym okresem odpoczynku a tygodniowym okresem odpoczynku, w pojeździe przebywa co najmniej dwóch kierowców w celu prowadzenia pojazdu. Przez pierwszą godzinę obsady kilkuosobowej obecność innego kierowcy lub kierowców jest fakultatywna, ale przez pozostałą część tego okresu jest obowiązkowa.

Przedsiębiorstwo transportowe – oznacza osobę fizyczną, osobę prawną lub związek lub grupę osób nieposiadającą osobowości prawnej, niezależnie od tego, czy działa zarobkowo, lub jednostkę państwową, niezależnie od tego, czy posiada ona osobowość prawną, czy też podlega organowi posiadającemu osobowość prawną, która zarobkowo lub na potrzeby własne wykonuje przewozy drogowe.

Okres prowadzenia pojazdu – oznacza łączny czas prowadzenia pojazdu od chwili rozpoczęcia przez kierowcę prowadzenia pojazdu po okresie odpoczynku lub przerwie do momentu rozpoczęcia okresu odpoczynku lub przerwy. Okres prowadzenia pojazdu może być ciągły lub przerywany .

Ustawa o czasie pracy kierowców

Zrozumienie definicji użytych w ustawie jest ważne, ponieważ określa, które podmioty są zobowiązane przestrzegać przepisów ustawy. Terminy i definicje zawarte w tej ustawie często odnoszą się do przepisów innych ustaw i rozporządzenia WE 561/2006. Dlatego też przedstawiamy poniżej definicje wraz z treścią tych ustaw i rozporządzenia WE.

Zgodnie z postanowieniami ustawy, transportem drogowym rozumie się:

Transport drogowy – transport drogowy w rozumieniu ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Art.2 pkt.1),

Przewóz drogowy – przewóz drogowy w rozumieniu rozporządzenia (WE) nr 561/2006 (Art.2, pkt.2),

Przewóz regularny – przewóz regularny w rozumieniu ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym oraz publiczny transport zbiorowy w rozumieniu ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym (Dz. U. z 2021 r. poz. 1371 i 2445) (Art.2, pkt.3).

Stanowisko pracy kierowcy

Stanowisko pracy kierowcy:

a) siedzibę pracodawcy, na rzecz którego kierowca wykonuje swoje obowiązki, oraz inne miejsce prowadzenia działalności przez pracodawcę, w szczególności filie, przedstawicielstwa i oddziały,

b) pojazd, który kierowca prowadzi,

c) każde inne miejsce, w którym kierowca wykonuje czynności związane z wykonywanymi przewozami drogowymi (Art.2, pkt.4),

Tydzień – okres pomiędzy godziną 0000 w poniedziałek i godziną 2400 w niedzielę (Art.2, pkt.5),

Dzienny okres odpoczynku – okres odpoczynku kierowcy, w rozumieniu rozporządzenia (WE) nr 561/2006 (Art.2, pkt.6),

Pora nocna – okres czterech godzin pomiędzy godziną 00 i godziną 7:00. Definicję pory nocnej zawartą w tym przepisie stosuje się wyłącznie do celów ustalania czasu pracy (Art.2, pkt.6a).

Podróż służbowa – każde zadanie służbowe wykonywane w ramach krajowych przewozów drogowych polegające na wykonywaniu, na polecenie pracodawcy (Art.2, pkt.7),

a) przewozu drogowego poza miejscowość, o której mowa w pkt 4 lit. a, lub

b) wyjazdu poza miejscowość, o której mowa w pkt 4 lit. a, w celu wykonania przewozu drogowego,

Przeciętne wynagrodzenie – prognozowane przeciętne wynagrodzenie miesięczne na dany rok kalendarzowy, ogłoszone w trybie art. 19 ust. 10 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1230 i 1429) (Art.2, pkt.8),

Czas dyżuru – czas, w którym kierowca pozostaje poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę.

Ustawa o transporcie drogowym

Ustawa o transporcie drogowym z dnia 6 września 2001 r. określa zasady podejmowania i wykonywania:

Krajowy transport drogowy – podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie przewozu osób lub rzeczy pojazdami samochodowymi zarejestrowanymi w kraju, za które uważa się również zespoły pojazdów składające się z pojazdu samochodowego i przyczepy lub naczepy, na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, przy czym jazda pojazdu, miejsce rozpoczęcia lub zakończenia podróży i przejazdu oraz droga znajdują się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Art.4, pkt.1),

Międzynarodowy transport drogowy – podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie przewozu osób lub rzeczy pojazdami samochodowymi, za które uważa się również zespoły pojazdów składające się z pojazdu samochodowego i przyczepy lub naczepy, przy czym jazda pojazdu między miejscem początkowym i docelowym odbywa się z przekroczeniem granicy Rzeczypospolitej Polskiej (Art.4, pkt.2),

Transport drogowy – krajowy transport drogowy lub międzynarodowy transport drogowy; określenie to obejmuje również (Art.4, pkt.3):

a) każdy przejazd drogowy wykonywany przez przedsiębiorcę pomocniczo w stosunku do działalności gospodarczej,

b) działalność gospodarczą w zakresie pośrednictwa przy przewozie rzeczy,

c) działalność gospodarczą w zakresie pośrednictwa przy przewozie osób.

Niezarobkowy przewóz drogowy

Niezarobkowy przewóz drogowy – przewóz na potrzeby własne – każdy przejazd pojazdu po drogach publicznych z pasażerami lub bez, załadowanego lub bez ładunku, przeznaczonego do nieodpłatnego krajowego i międzynarodowego przewozu drogowego osób lub rzeczy, wykonywany przez przedsiębiorcę pomocniczo w stosunku do jego podstawowej działalności gospodarczej, spełniający łącznie następujące warunki (Art.4, pkt.4):

a) pojazdy samochodowe używane do przewozu są prowadzone przez przedsiębiorcę lub jego pracowników,

b) przedsiębiorca legitymuje się tytułem prawnym do dysponowania pojazdami samochodowymi,

c) w przypadku przejazdu pojazdu załadowanego – rzeczy przewożone są własnością przedsiębiorcy lub zostały przez niego sprzedane, kupione, wynajęte, wydzierżawione, wyprodukowane, wydobyte, przetworzone lub naprawione albo celem przejazdu jest przewóz osób lub rzeczy z przedsiębiorstwa lub do przedsiębiorstwa na jego własne potrzeby, a także przewóz pracowników i ich rodzin,

d) nie jest przewozem w ramach prowadzonej działalności gospodarczej w zakresie usług turystycznych.

Niezarobkowy krajowy przewóz drogowy – przewóz na potrzeby własne wykonywany na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Art.4, pkt.5),

Niezarobkowy międzynarodowy przewóz drogowy – przewóz na potrzeby własne wykonywany z przekroczeniem granicy Rzeczypospolitej Polskiej (Art.4, pkt.6)

Przewozy drogowe

Przewóz drogowy – transport drogowy lub niezarobkowy przewóz drogowy, a także inny przewóz drogowy w rozumieniu przepisów rozporządzenia (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego oraz zmieniającego rozporządzenia Rady (EWG) nr 3821/85 i (WE) 2135/98, jak również uchylającego rozporządzenie Rady ©Kancelaria Sejmu s. 6/204 2023-10-02 (EWG) nr 3820/85 (Dz. Urz. UE L 102 z 11.04.2006, str. 1), zwanego dalej „rozporządzeniem (WE) nr 561/2006” (Art.4, pkt.6a),

Przewóz regularny – publiczny przewóz osób i ich bagażu w określonych odstępach czasu i określonymi trasami, na zasadach określonych w ustawie i w ustawie z dnia 15 listopada 1984 r. – Prawo przewozowe (Dz. U. z 2020 r. poz. 8) (Art.4, pkt.7).

Inne definicje jakie określają przepisy dotyczące transportu drogowego (ustawy z dnia 6 września 2001 r.) wyjaśniają co to jest m.in. linia komunikacyjna, przystanek, przewóz regularny specjalny, przewóz okazjonalny, przewóz kabotażowy, przewóz wahadłowy czy transport kombinowany.

Kto kontroluje czas pracy kierowcy?

Czas pracy kierowców, którzy są zatrudnieni na podstawie umowy o pracę, jest monitorowany przez inspektorów Państwowej Inspekcji Pracy. Natomiast  czas pracy kierowców samozatrudnionych jest nadzorowany przez inspektorów Inspekcji Transportu Drogowego.

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat kontroli, sprawdź nasz artykuł (kontrola PIP i ITD).

Jakie dokumenty są potrzebne do zatrudnienia kierowcy?

Zgodnie z regulacjami zawartymi w Kodeksie Pracy, pracodawca ma obowiązek zarządzać oraz odpowiednio archiwizować wszelką dokumentację dotyczącą zatrudnienia.

Podstawowymi dokumentami jakie są potrzebne do zatrudnienia kierowcy są:

-prawo jazdy,

-świadectwo kwalifikacji zawodowej,

-przed zawarciem umowy kierowca musi przejść przez specjalistyczne psychologiczne badania lekarskie,

-oświadczenie dotyczące wymiaru zatrudnienia lub o niepozostawianiu w stosunku pracy u innego pracodawcy.

Prowadzenie akt kierowcy szczegółowo jest odpisane w tym artykule -> Jakie dokumenty musi zawierać  teczka kierowcy ?

Co wlicza się do czasu pracy kierowców?

Zgodnie z przepisami regulującymi czas pracy kierowców, do czasu pracy wlicza się:

-prowadzenie pojazdu,

-załadowywanie i rozładowywanie oraz nadzór nad załadunkiem i wyładunkiem,

-nadzór oraz pomoc osobom wsiadającym i wysiadającym,

-czynności spedycyjne,

-obsługę codzienną pojazdów i przyczep,

-inne prace podejmowane w celu wykonania zadania służbowego lub zapewnienia bezpieczeństwa osób, pojazdu i rzeczy,

-niezbędne formalności administracyjne,

-utrzymanie pojazdu w czystości,

-pozostawanie poza godzinami pracy (poza przyjętym rozkładem czasu pracy) w gotowości do wykonywania pracy. W szczególności podczas oczekiwania na załadunek lub rozładunek, których przewidywany czas trwania nie był znany kierowcy.

Czas pracy kierowcy nie może przekraczać 8 godzin w ciągu jednej doby, ani średnio 40 godzin w pięciodniowym tygodniu pracy. Przy okresie rozliczeniowym, który nie przekracza 4 miesięcy. Kierowcy w systemie równoważnym mogą wydłużyć swój czas pracy do 12 godzin na dzień. To wydłużone obciążenie pracą jest zrównoważone poprzez skrócenie czasu pracy w innych dniach lub przyznawanie dni wolnych od pracy.

Co nie wlicza się do czasu pracy kierowców zatrudnionych na dowolną umowę?

Do czasu pracy kierowców wykonujących przewozy drogowe nie wlicza się:

• czasu dyżuru, jeżeli podczas dyżuru kierowca nie wykonywał pracy,

• nieusprawiedliwionych postojów w czasie prowadzenia pojazdu,

• dobowego nieprzerwanego odpoczynku,

• przerwy w pracy, o której mowa w art. 16 ust. 1

Zmiany w Kodeksie pracy, a czas pracy kierowców wykonujących przewozy drogowe

Wprowadzono zmiany, które nie pozwalają na bezwzględne zakazywanie kierowcom podejmowania dodatkowej pracy. Wyłączenie stosowania artykułu 26(1) Kodeksu Pracy dotyczy wszystkich kierowców, którzy są zatrudnieni na podstawie umowy o pracę. Ustawa o czasie pracy kierowców ma zastosowanie do każdego kierowcy, który wykonuje przewóz drogowy. Czyli podróżuje po drogach publicznych, zarówno z ładunkiem, jak i bez, używając pojazdu przystosowanego do przewozu osób lub towarów.

Jednak wyłączenie to nie uprawnia pracodawcy do jednostronnego zakazu podejmowania innej pracy przez pracownika. Pracodawca nie ma swobodnego uprawnienia do unilateralnego zakazania pracownikowi podejmowania innej pracy. Artykuł 26(1) Kodeksu Pracy ma inną istotę – podkreśla on swobodę pracownika w podejmowaniu pracy oraz ogranicza nawet umowny zakaz podjęcia innej pracy (z wyjątkiem sytuacji, w których zawarta jest umowa o zakazie konkurencji).

Ten przepis nie ogranicza się tylko do możliwości zakazu podejmowania innej pracy w trakcie obowiązywania zatrudnienia u pracodawcy. Dotyczy on także samego stanu bycia zatrudnionym przez pracodawcę w roli kierowcy, nawet długo przed faktycznym zatrudnieniem w tym stanowisku. Wprowadzenie takiego zakazu skutkowałoby koniecznością rozwiązania istniejących umów. W takim przypadku pracodawca musi, oczywiście, określić termin, w którym taki zakaz może być wprowadzony. Przy czym uwzględniając obowiązujące kierowcę ustawowe lub umowne okresy wypowiedzenia wynikające z już zawartych umów.

Inne przepisy dotyczące transportu drogowego i urządzeń związanych z transportem drogowym

Prawo transportowe definiuje nie tylko ustawa o czasie pracy kierowców czy rozporządzenie parlamentu europejskiego, ale również szereg innych przepisów dotyczących. Dotyczy to  np. pracy załóg pojazdów wykonujących międzynarodowe przewozy drogowe (AETR).

Inne przepisy ustaw i rozporządzenia parlamentu europejskiego i rady to:

• Ustawa kodeks morski z dnia 18 września 2001 r.

• Ustawa prawo pocztowe z dnia 23 listopada 2012 r.

• Ustawa prawo lotnicze z dnia 3 lipca 2002 r.

• Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1071/2009 z dnia 21 października 2009 r. – którego brzmienie ustanawia wspólne zasady dotyczące warunków wykonywania zawodu przewoźnika.

• Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1072/2009 z dnia 21 października 2009 r. – określające zasady dostępu do rynku międzynarodowych przewozów drogowych.

• Rozporządzenie (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego.

• Konwencja o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR) z 19 maja 1956 r.

• Umowa europejska dotycząca międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR), sporządzona w Genewie dnia 30 września 1957 r.

• Ustawa o tachografach z dnia 5 lipca 2018 r.

• Rozporządzenie parlamentu europejskiego i rady (UE) NR 165/2014 z dnia 4 lutego 2014 r. w sprawie tachografów stosowanych w transporcie drogowym i uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 3821/85 w sprawie urządzeń rejestrujących stosowanych w transporcie drogowym oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego,

• Dyrektywa 96/71/WE parlamentu europejskiego i rady z dnia 16 grudnia 1996 r. dotyczącej delegowania pracowników w ramach świadczenia usług,

• Umowa Europejska dotycząca pracy załóg pojazdów wykonujących międzynarodowe przewozy drogowe (AETR), sporządzona w Genewie dnia 1 lipca 1970 r.